Với quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập Cục Quản lý đăng ký kinh doanh trực thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư, yêu cầu hoàn thiện cơ quan đăng ký kinh doanh theo ba cấp, từ trung ương tới tỉnh, thành phố và cấp huyện đã được nhắc đến tại Luật Doanh nghiệp đang được hoàn tất.

Theo các chuyên gia, mục tiêu của việc thành lập Cục Quản lý đăng ký kinh doanh nhằm đảm bảo công tác đăng ký kinh doanh là một công cụ quản lý kinh tế vĩ mô hiệu quả của Nhà nước, đồng thời là một phương tiện để thực hiện quyền tự do kinh doanh của công dân; đảm bảo tính hệ thống của tổ chức các cơ quan đăng ký kinh; nâng cao năng lực, chất lượng của công tác đăng ký kinh doanh.

Đặc biệt, Cục Quản lý đăng ký kinh doanh sẽ được xây dựng theo nguyên tắc đủ năng lực, thẩm quyền để xây dựng, quản lý, vận hành Hệ thống Thông tin đăng ký doanh nghiệp quốc gia và cơ sở dữ liệu tập trung có tính pháp lý về doanh nghiệp theo quy định tại Nghị định số 43/2010/NĐ-CP về đăng ký doanh nghiệp.

Theo quy định của Luật Doanh nghiệp, cơ quan đăng ký kinh doanh được thành lập để thực hiện việc đăng ký cho doanh nghiệp khởi sự kinh doanh; cập nhật và thông tin cho xã hội về tình trạng pháp lý của doanh nghiệp.

Như vậy, cơ quan đăng ký kinh doanh có hai vai trò quan trọng trong việc phát triển khu vực tư nhân, nhất là trong vai trò cung cấp những thông tin kinh doanh có giá trị pháp lý cho khu vực tư nhân và về khu vực tư nhân cũng như nắm bắt thông tin đầy đủ, cập nhật về hoạt động của khu vực doanh nghiệp tư nhân.

Tuy nhiên, trong 10 năm qua, kể từ khi Luật Doanh nghiệp năm 2000 ra đời, chưa có một cơ quan có đủ cơ sở thông tin và thẩm quyền để theo dõi, tổng hợp thông tin về tình hình doanh nghiệp trên phạm vi cả nước, điều này dẫn đến tính trạng thông tin về tình hình doanh nghiệp trên phạm vi cả nước không thống nhất giữa các cơ quan. Số liệu về doanh nghiệp do các cơ quan đăng ký kinh doanh, cơ quan thuế và cơ quan thống kê cung cấp là hoàn toàn khác nhau.

Điều đáng nói là sự khác biệt, thiếu hệ thống các thông tin về đăng ký kinh doanh, về tình hình doanh nghiệp sau đăng ký kinh doanh trên phạm vi toàn quốc đang ảnh hưởng không nhỏ tới công tác quản lý nhà nước về doanh nghiệp, đặc biệt là thiếu cơ sở thực tiễn để hoạch định các chính sách quản lý kinh tế vĩ mô, đề ra các chính sách quản lý kinh tế cho phù hợp thực sự cần thiết.

Kinh nghiệm quốc tế chỉ ra rằng, đa số các nước tổ chức một hệ thống cơ quan đăng ký kinh doanh chuyên biệt từ cấp trung ương đến địa phương. Đồng thời hầu hết các nước đều có một cơ quan đăng ký kinh doanh đủ mạnh ở trung ương để quản lý hệ thống và xử lý nghiệp vụ ở tầm quốc gia.

Theo báo cáo khảo sát năm 2008 của Diễn đàn các cơ quan đăng ký kinh doanh Châu Âu (ECRF Servey of 2008), phần lớn cơ quan đăng ký kinh doanh được tổ chức ở cấp trung ương và thực hiện toàn bộ các nghiệp vụ quản lý và cấp đăng ký kinh doanh cho doanh nghiệp.

Cụ thể, trong số liệu về 40 nền kinh tế được khảo sát ở bảng kèm theo, có 33 nền kinh tế có hệ thống cơ quan đăng ký kinh doanh thuộc hệ thống các cơ quan nhà nước. Các quốc gia còn lại nghiệp vụ này được giao cho các tổ chức tư nhân hoặc tòa án thực hiện. Trong số các quốc gia cơ quan chính phủ thực hiện việc đăng ký kinh doanh thì có tới trên hai phần ba (khoảng 69,7%) chỉ tổ chức một cơ quan đăng ký kinh doanh duy nhất tại trung ương để thực hiện toàn bộ công tác quản lý và trực tiếp cấp đăng ký kinh doanh cho toàn quốc.

Đối với các quốc gia còn lại, khoảng 28% số nước được khảo sát, Chính phủ tổ chức một hệ thống cơ quan nhiều cấp để thực hiện nhiệm vụ đăng ký kinh doanh nhưng hầu hết đều có cơ quan đăng ký kinh doanh ở cấp trung ương. Trong số các quốc gia được khảo sát chỉ có duy nhất Italy là quốc gia không có cơ quan đăng ký kinh doanh cấp trung ương.

Từ một góc độ khác, ở các nền kinh tế có môi trường kinh doanh được đánh giá là thuận lợi nhất cho doanh nghiệp, hệ thống cơ quan đăng ký kinh doanh luôn được tổ chức chặt chẽ với ít nhất một cơ quan ở trung ương để tổ chức, hướng dẫn và quản lý hệ thống tác nghiệp đăng ký kinh doanh.

Trong 10 nền kinh tế có chỉ số môi trường kinh doanh tốt nhất thế giới nêu tại Báo cáo kinh doanh năm 2010 của Ngân hàng thế giới (DoingBusiness 2010), toàn bộ cơ quan đăng ký kinh doanh thuộc của 10 nền kinh tế này thuộc hệ thống cơ quan của Chính phủ và 9/10 quốc gia có cơ quan đăng ký kinh doanh cấp trung ương (trong đó có sáu nền kinh tế chỉ có tổ chức duy nhất một cơ quan đăng ký kinh doanh trong toàn quốc).

Duy nhất Australia là quốc gia có cấu trúc chính trị theo hình thức liên bang, mỗi bang có một hệ thống luật riêng, do vậy, ở mỗi bang có một cơ quan đăng ký kinh doanh mà không cơ cơ quan đăng ký kinh doanh ở cấp liên bang.