Con nuôi là một quá trình trong đó một người lãnh trách nhiệm làm cha mẹ của một người khác, thường là của một đứa trẻ, từ bố mẹ sinh học hoặc mang tính luật pháp của đứa trẻ đó, và khi làm như vậy, đã chuyển mọi quyền lợi cũng như trách nhiệm, bao gồm cả việc báo hiếu, từ cha mẹ sinh học sang người mới. 

Không giống như việc giám hộ hoặc các hệ thống khác được thiết kế để chăm sóc trẻ, việc nhận con nuôi có ý định thực hiện thay đổi vĩnh viễn về trạng thái mối quan hệ và do đó đòi hỏi sự công nhận xã hội, thông qua pháp luật hoặc tôn giáo.

Về mặt lịch sử, một số xã hội đã ban hành các luật cụ thể điều chỉnh việc nhận con nuôi; trong khi một số người đã cố gắng để đạt được việc nhận nuôi thông qua các phương tiện ít chính thức hơn, đặc biệt là thông qua các hợp đồng quy định về quyền thừa kế và trách nhiệm làm cha mẹ mà không có liên quan gì đến việc báo hiếu.

Các hệ thống hiện đại của việc nhận con nuôi, phát triển trong thế kỷ 20, có xu hướng được quản lý thông qua các tình trạng quan hệ và luật pháp rõ ràng. 

Đăng ký nhận con nuôi:

Đối với người Việt Nam sống tại Việt Nam: Đăng ký tại UBND Phường nơi cư trú của người xin nhận nuôi hoặc của người được nhận làm con nuôi

Thủ tục:

- Ðơn xin nhận con nuôi có xác nhận của cơ quan đơn vị nơi người nhận nuôi công tác (đối với CB-CC, người lao động; lực lượng vũ trang) hoặc UBND Phường nơi cư trú ( đối với nhân dân) của người nhận nuôi :

- Cam kết về việc chăm sóc giáo dục đứa trẻ.

- Nếu có vợ hoặc chồng phải có chữ ký của cả vợ và chồng.

- Giấy thỏa thuận về việc đồng ý cho trẻ em làm con nuôi của cha mẹ đẻ, người giám hộ, cơ sở y tế hoặc cơ sở nuôi dưỡng (có xác nhận UBND nơi cư trú hoặc nơi có trụ sở của cơ sở y tế) .

- Giấy khai sinh của người nhận nuôi con nuôi và của người được nhận làm con nuôi (trường hợp trẻ em chưa được khai sinh, thì phải đăng ký khai sinh trước khi đăng ký nhận nuôi con nuôi)

- Chứng minh nhân dân của người nhận nuôi con nuôi.

- Hộ khẩu của người nhận nuôi con nuôi và người được nhận làm con nuôi.

- Nếu người được nhận làm con nuôi từ 9 tuổi trở lên, thì phải có sự đồng ý của người đó.

Ghi chú : Trường hợp con nuôi là thương binh, người tàn tật hoặc người xin nhận con nuôi già yếu cô đơn, đơn phải có xác nhận của UBND nơi cư trú về hoàn cảnh đặc biệt đó.

Người nước ngoài muốn nhận trẻ em đang sinh sống tại Việt Nam làm con nuôi: Đăng ký tại Sở tư pháp tỉnh, thành phố nơi trẻ em đó cư trú.

Thủ tục:

- Hồ sơ ( 2 bộ) gồm: (theo khoản 1 điều 41 Nghị định số 68/2002/NĐ-CP ngày 10/07/2002 của Chính phủ)

- Đơn xin nhận trẻ em Việt Nam làm con nuôi theo mẫu quy định;

- Bản sao Hộ chiếu hoặc giấy tờ có giá trị thay thế;

- Giấy phép còn giá trị do cơ quan có thẩm quyền của nước nơi người xin nhận con nuôi thường trú cấp, cho phép người đó nhận con nuôi. Nếu nước nơi người xin nhận con nuôi thường trú không cấp loại giấy phép này thì thay thế bằng giấy xác nhận có đủ điều kiện nuôi con nuôi theo pháp luật của nước đó;

- Giấy xác nhận do tổ chức y tế có thẩm quyền của nước nơi người xin nhận con nuôi thường trú cấp chưa quá 6 tháng, tính đến ngày nhận hồ sơ, xác nhận người đó có sức khoẻ, không bị mắc bệnh tâm thần, bệnh truyền nhiễm;

- Giấy tờ xác nhận về tình hình thu nhập của người xin nhận con nuôi, chứng minh người đó bảo đảm việc nuôi con nuôi;

- Phiếu lý lịch tư pháp của người xin nhận con nuôi do cơ quan có thẩm quyền của nước nơi người đó thường trú cấp chưa quá 6 tháng, tính đến ngày nhận hồ sơ.

- Giấy thoả thuận về việc đồng ý cho trẻ em làm con nuôi do cha mẹ đẻ của người con nuôi ký, kể cả trường hợp đã ly hôn

- Cơ quan đại diện có trách nhiệm dịch hồ sơ ra tiếng Việt và chứng nhận bản dịch. Hồ sơ con nuôi được miễn hợp pháp hoá và chuyển giao giữa cơ quan trung ương của hai nước phụ trách về con nuôi.

Lưu ý: Hiện nay Việt Nam chỉ tiếp nhận hồ sơ xin trẻ em Việt Nam làm con nuôi đối với công dân các nước đã ký hiệp định hợp tác về con nuôi với Việt Nam.