Khoản 1 Điều 29 Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) quy định rõ rằng những tranh chấp về kinh doanh thương mại là những tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh doanh, thương mại giữa cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh với nhau và đều có mục đích lợi nhuận.

Hướng dẫn gây rối

Theo quy định trên thì điều kiện có đăng ký kinh doanh và mục đích lợi nhuận giữa các chủ thể tham gia là điều kiện bắt buộc. Nếu chỉ có một bên có đăng ký kinh doanh hoặc chỉ có một bên có mục đích lợi nhuận thì là tranh chấp về dân sự.

BLTTDS quy định rõ ràng như vậy nhưng khi Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao ban hành Nghị quyết 01/2005/NQ-HĐTP (ngày 31-3-2005) hướng dẫn thì việc áp dụng pháp luật không thống nhất đã xảy ra.

Theo hướng dẫn, “Tòa Kinh tế có nhiệm vụ, quyền hạn giải quyết các tranh chấp và các yêu cầu về kinh doanh, thương mại… mà một hoặc các bên không có đăng ký kinh doanh nhưng đều có mục đích lợi nhuận”.

Hướng dẫn gây ra hai cách hiểu. Cách thứ nhất, những tranh chấp giữa một hoặc các bên không có đăng ký kinh doanh nhưng đều có mục đích lợi nhuận là tranh chấp về dân sự nhưng giao cho Tòa Kinh tế giải quyết.



Còn cách hiểu thứ hai là những tranh chấp đó là tranh chấp về kinh doanh thương mại thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa Kinh tế. Như vậy hướng dẫn đã mở ra khá nhiều so với quy định của luật.

Tranh chấp dân sự nhưng Tòa Kinh tế xử

Theo tôi, cách hiểu thứ nhất là phù hợp. Tòa án muốn xác định tranh chấp nào là tranh chấp về dân sự và tranh chấp nào là tranh chấp về kinh doanh thương mại thì phải căn cứ vào những quy định của BLTTDS. Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán đã sơ sót trong cách dùng từ nên gây ra nhiều cách hiểu nhầm khác nhau. Nếu chúng ta xác định các tranh chấp mà một hoặc các bên không có đăng ký kinh doanh nhưng đều có mục đích lợi nhuận là tranh chấp về kinh doanh thương mại thì sẽ mâu thuẫn hoàn toàn với quy định của BLTTDS.

Do đó, trong trường hợp giữa BLTTDS và nghị quyết có quy định khác nhau thì chúng ta cũng phải áp dụng BLTTDS để giải quyết. Bởi BLTTDS là văn bản có hiệu lực cao hơn nghị quyết.

Còn nếu chúng ta xác định các tranh chấp theo hướng dẫn của nghị quyết là tranh chấp về kinh doanh thương mại thì sẽ xảy ra trường hợp có những tranh chấp rất đơn giản nhưng tòa án cấp huyện không có thẩm quyền giải quyết.

Ví dụ như tranh chấp về hợp đồng vay tài sản giữa ngân hàng với cá nhân không đăng ký kinh doanh nhưng có mục đích lợi nhuận thì tòa án cấp tỉnh mới có thẩm quyền giải quyết bất kể giá trị tài sản là bao nhiêu. Sẽ là một điều vô lý nếu những tranh chấp vay tài sản từ vài trăm ngàn đến vài triệu đồng vì mục đích lợi nhuận giữa ngân hàng với cá nhân mà TAND cấp huyện lại không thể xử.

Thẩm phán QUÁCH HỮU THÁI